De Poolse gastarbeider vanuit Pools perspectief

Donderdag 15 november was ik te gast bij de global ERE conference in Amsterdam.
Deze – van origine – Amerikaanse organisatie had een ambitieus ‘Europees’ programma opgesteld over recruitment dat over drie dagen was gespreid. Mede door het internationale karakter was de aanwezigheid van Nederlandse bedrijven zeer beperkt.

Donderdagochtend was er een interessante lezing van Krzysztof Tyszka, HR manager van Federal Mogul dat aan ruim 2200 mensen werk biedt in twee fabrieken voor zware industrie. Hij vertelde het verhaal over de Poolse gastarbeiders vanuit een 180 graden perspectief.

Sinds Polen tot de EU is toegelaten in 2004 is er een grote migratie opgetreden van oost naar west. Voor niemand een verrassing. Als je kijkt naar de absolute aantallen en percentages van de beroepsbevolking reist al het vermoeden dat er structurele problemen ontstaan in het land van herkomst. Zo zijn van de Polen inmiddels 2,5 miljoen arbeiders, een equivalent van 6,5% van de totale populatie, naar het westen getrokken. Voor Bulgarije en Roemenie is dit 10% van de beroepsbevolking en voor Slovenië is het percentage nog hoger. Bovendien zal dit percentage verder oplopen omdat diverse landen – zoals Nederland – de restricties voor Oost-Europeanen nog verder aan het afbouwen zijn.

Zoals de massale intocht van geschoolde werknemers de westerse landen heeft verrast (meer dan een miljoen in Groot Brittannie), heeft het de Oost-Europse landen zelf evenzeer verrast.
Een gevolg is dat de werkloosheid in snel tempo aan het dalen is. De Poolse economie had nog niet zo lang geleden de hoogste werkloosheid van Europa en heeft inmiddels de snelst krimpende werkloosheid.

Krzysztof Tyszka noemde de situatie bovendien een brain waste. In tegenstelling tot de brain drain, waar gekwalificeerde landgenoten hun vak gaan uitoefenen in betere omstandigheden in een ander land, is bij de Oost-Europeanen iets anders aan de hand. De vaak goed geschoolde arbeiders gaan in hun nieuwe land onder hun niveau werken. Dit is regelrechte kapitaalvernietiging en volgens Tyszka heeft niemand hier op de lange termijn baat bij.

Bovendien blijven voornamelijk de ongeschoolde arbeiders in Polen achter waardoor er nu al een te kort aan geschoolde werknemers optreed in dit land. Een enquête onder medicijnstudenten in Polen wees uit dat 65% van hen wil emigreren.

Dit heeft de overheid er inmiddels toe gebracht om het programma returns op te zetten. Een reeks stimuleringsmaatregelen om goed opgeleide landgenoten te behouden maar ook terug te halen naar hun vaderland.

In de typologie van Tyszka zijn er 4 soorten emigranten: ooievaars, hamsters, zalmen en zoekers. De ooievaar gaat alleen in het seizoen of weekeinde naar het buitenland (bij) te verdienen. Hamsters proberen in korte termijn kapitaal te vergaren om vervolgens terug in Polen op een hoger plan te kunnen leven. Zalmen zullen op een bepaalde tijd weer terug keren en de zoekers hebben hun toekomst niet vastgelegd; dit kan overal liggen. Het is duidelijk dat behalve de ooievaars, alle groepen de pijn op de Poolse arbeidsmarkt vergroten. Je zou bijna een Cruijff gezegde op tafel leggen.